1- Cơ sở pháp lý
- Luật Đấu thầu năm 2023
- Nghị định số 23/2024/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án thuộc trường hợp phải tổ chức đấu thầu theo quy định của pháp luật quản lý ngành, lĩnh vực
- Nghị định 24/2024/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu
- Nghị định 122/2021/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư
- Các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan khác.
2- Thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực đấu thầu hiện nay
Trước khi tìm hiểu về các hình thức xử lý nhà thầu vi phạm, chúng ta cùng khái quát về thực trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực đấu thầu hiện nay. Bên cạnh các thành tựu đạt được thì công tác đấu thầu và các quy định có liên quan còn nhiều sơ hở, bất cấp. Theo đó, có không ít nhà thầu lợi dụng điều này để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu, gây ra những thiệt hại, hậu quả nghiêm trọng.
Những sai phạm này diễn ra ở hầu hết các lĩnh vực, từ xã hội giao thông, xây dựng, truyền thông cho đến các lĩnh vực nhạy cảm như y tế, giáo dục, mua sắm tài sản công…Các sai phạm diễn biến từ cấp quận, huyện đến cấp tỉnh, thành phố.
Chúng ta có thể điểm qua một số vụ án điển hình như: Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh, khởi tố 15 bị can hay vụ án vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Sở Y tế tỉnh Sơn La, khởi tố 08 bị can….
3- Các vi phạm phổ biến của nhà thầu trong đấu thầu
Theo Khoản 26 Điều 4 Luật Đấu thầu năm 2023 thì: “Nhà thầu là tổ chức, cá nhân hoặc kết hợp giữa các tổ chức hoặc giữa các cá nhân với nhau theo hình thức liên danh trên cơ sở thỏa thuận liên danh tham dự thầu, đứng tên dự thầu và trực tiếp ký, thực hiện hợp đồng nếu được lựa chọn. Trường hợp liên danh, thỏa thuận liên danh phải quy định rõ trách nhiệm của thành viên đứng đầu liên danh và trách nhiệm chung, trách nhiệm riêng của từng thành viên trong liên danh đối với toàn bộ phạm vi của gói thầu”. Mặt khác, tại Điều 16 Luật này cũng quy định về các hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu.
Từ đó có thể rút ra các vi phạm phổ biến của nhà thầu trong hoạt động đấu thầu, bao gồm:
Thông thầu
Theo khoản 3 Điều 16 Luật Đấu thầu năm 2023, thông thầu là việc:
- Dàn xếp, thỏa thuận, ép buộc để một hoặc các bên chuẩn bị hồ sơ dự thầu hoặc rút hồ sơ dự thầu để một bên trúng thầu;
- Dàn xếp, thỏa thuận để từ chối cung cấp hàng hóa, dịch vụ, không ký hợp đồng thầu phụ hoặc thực hiện các hình thức thỏa thuận khác nhằm hạn chế cạnh tranh để một bên trúng thầu;
- Nhà thầu, nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm đã tham dự thầu và đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời thầu nhưng cố ý không cung cấp tài liệu để chứng minh năng lực, kinh nghiệm khi được bên mời thầu yêu cầu làm rõ hồ sơ dự thầu hoặc khi được yêu cầu đối chiếu tài liệu nhằm tạo điều kiện để một bên trúng thầu.
Các thủ đoạn thường gặp đối với hành vi này đó là các bên làm hồ sơ dự thầu không đạt tiêu chuẩn để tạo điều kiện cho bên còn lại thắng thầu; giá dự thầu cao bất thường hoặc không thống nhất giữa các lần tham gia, ví dụ như: Một bên tham gia dự thầu biểu hiện chỉ tham gia cho có về mặt hình thức, trong khi biết rõ đã có doanh nghiệp khác gửi hồ sơ dự thầu có tính cạnh tranh hơn; giá dự thầu giống nhau; hợp đồng thầu phụ bất thường…
Gian lận trong đấu thầu
Khoản 4 Điều 16 Luật Đấu thầu 2023 quy định về các hành vi gian lận trong đấu thầu. Theo đó, có các hành vi:
- Làm giả hoặc làm sai lệch thông tin, hồ sơ, tài liệu trong đấu thầu;
- Cố ý cung cấp thông tin, tài liệu không trung thực, không khách quan trong hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ đăng ký thực hiện dự án đầu tư kinh doanh, hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất nhằm làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư.
Chuyển nhượng thầu trái phép
Điểm a, b Khoản 8 Điều 16 Luật Đấu thầu 2023 quy định các trường hợp nhà thầu chuyển nhượng thầu trái phép, bao gồm:
- Nhà thầu chuyển nhượng cho nhà thầu khác phần công việc thuộc gói thầu ngoài giá trị tối đa dành cho nhà thầu phụ và khối lượng công việc dành cho nhà thầu phụ đặc biệt đã nêu trong hợp đồng;
- Nhà thầu chuyển nhượng cho nhà thầu khác phần công việc thuộc gói thầu chưa vượt mức tối đa giá trị công việc dành cho nhà thầu phụ nêu trong hợp đồng nhưng ngoài phạm vi công việc dành cho nhà thầu phụ đã đề xuất trong hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất mà không được chủ đầu tư, tư vấn giám sát chấp thuận.
Ngoài ra, trên thực tế vẫn còn tồn tại một số các vi phạm khác của nhà thầu trong hoạt động đấu thầu. Ví dụ như: Cản trở trong đấu thầu, không minh bạch,…
4- Các hình thức xử lý nhà thầu vi phạm theo quy định hiện hành
Tuỳ từng hành vi vi phạm, nhà thầu có thể bị áp dụng các hình thức xử lý dưới đây:
Xử phạt vi phạm hành chính
Xử phạt vi phạm hành chính áp dụng đối với những hành vi vi phạm được quy định trong pháp luật hành chính và không phải là tội phạm theo quy định của Bộ luật Hình sự. Theo Điều 37 Nghị định 122/2021/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng. Mức phạt cụ thể sẽ căn cứ theo từng hành vi cụ thể và xem xét đến các yếu tố khác.
Bên cạnh đó, theo Điều 18 Luật Đấu thầu 2023 thì cuộc thầu có thể bị đình chỉ và không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu. Theo điểm d khoản 1 và khoản 3 Điều 17 Luật Đấu thầu 2023 nếu nhà thầu vi phạm các hành vi bị nghiêm cấm nêu trên sẽ dẫn đến huỷ thầu và phải đền bù chi phí cho các bên liên quan.
Truy cứu trách nhiệm hình sự
Trường hợp nhà thầu vi phạm quy định về đấu thầu mà có đủ các dấu hiệu cấu thành tội phạm thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo Điều 222 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định:
“Điều 222. Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng
- Người nào thực hiện một trong những hành vi sau đây, gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
- a) Can thiệp trái pháp luật vào hoạt động đấu thầu;
- b) Thông thầu;
- c) Gian lận trong đấu thầu;
- d) Cản trở hoạt động đấu thầu;
đ) Vi phạm quy định của pháp luật về bảo đảm công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu;
- e) Tổ chức lựa chọn nhà thầu khi nguồn vốn cho gói thầu chưa được xác định dẫn đến nợ đọng vốn của nhà thầu;
- g) Chuyển nhượng thầu trái phép.
- Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”
Như vậy, hành vi vi phạm của nhà thầu tuỳ theo mức độ gây thiệt hại là bao nhiêu và đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt hành chính mà tiếp tục vi phạm thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt từ từ 01 năm đến 05 năm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định hoặc tịch thu tài sản.
Bồi thường thiệt hại
Theo khoản 1 Điều 87 Luật Đấu thầu năm 2023 thì nhà thầu có hành vi vi phạm quy định của pháp luật về đấu thầu thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.
Ngoài các hình thức xử lý nêu trên, theo khoản 2 Điều 87 Luật này quy định người có hành vi vi phạm có thể bị cấm tham gia hoạt động đấu thầu từ 06 tháng đến 05 năm, tuỳ theo tính chất và mức độ vi phạm.
Trên đây là chia sẻ của chúng tôi về các hình thức xử lý nhà thầu vi phạm để bạn đọc tham khảo. Qua bài viết giúp các bạn hiểu rõ về những vi phạm phổ biến của nhà thầu và các hình thức xử lý được áp dụng. Nếu bạn đọc có bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề vi phạm nhà thầu hoặc các vấn đề pháp lý khác, hãy liên hệ với Văn phòng Luật sư Tinh Hoa Việt, theo Hotline: 0906060784 – Hotline: 0915424860, Email: vplstinhhoaviet@gmail.com hoặc truy cập website: https://lstinhhoaviet.vn/ để được chúng tôi hỗ trợ nhanh nhất.
