Khởi tố bị can và khởi tố vụ án hình sự khác nhau thế nào?
Khởi tố vụ án và khởi tố bị can là hai thuật ngữ quen thuộc trong lĩnh vực tố tụng hình sự, phản ánh những bước quan trọng trong quá trình điều tra và xử lý hành vi phạm tội. Tuy nhiên, hai hoạt động này lại có sự khác biệt rõ rệt về đối tượng, căn cứ và thẩm quyền thực hiện. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa khởi tố vụ án và khởi tố bị can là rất cần thiết để áp dụng đúng đắn trong thực tiễn pháp lý.
1. Khởi tố là gì?
Khởi tố là giai đoạn khởi đầu trong quá trình tố tụng hình sự, trong đó cơ quan tư pháp hình sự sẽ tiến hành xác định sự có (hoặc không) xuất hiện các dấu hiệu của tội phạm trong việc thực hiện hành vi gây nguy hiểm cho xã hội. Đồng thời, cơ quan có thẩm quyền sẽ ban hành quyết định về việc khởi tố (hoặc không khởi tố) vụ án hình sự liên quan đến hành vi này.
Giai đoạn khởi tố bắt đầu từ thời điểm nhận được thông tin đầu tiên về việc thực hiện hành vi phạm tội và kết thúc bằng quyết định của cơ quan có thẩm quyền về việc khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự liên quan đến hành vi đó.
2. Căn cứ khởi tố vụ án hình sự?
Căn cứ Điều 143 Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự 2015 quy định về căn cứ khởi tố vụ án hình sự như sau:
“Chỉ được khởi tố vụ án khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa trên những căn cứ:
- Tố giác của cá nhân;
- Tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân;
- Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng;
- Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước;
- Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm;
- Người phạm tội tự thú”
Theo quy định trên, khởi tố vụ án hình sự là một bước trong quá trình tố tụng để giải quyết vụ án hình sự nói chung và trong giai đoạn khởi tố nói riêng. Khởi tố vụ án được thực hiện khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm theo các căn cứ nêu trên.
3. Căn cứ khởi tố bị can?
Theo khoản 1 Điều 179 Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự 2015 quy định về căn cứ khởi tố bị can như sau: “Khi có đủ căn cứ để xác định một người hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi mà Bộ luật hình sự quy định là tội phạm thì Cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố bị can..”
Như vậy, khởi tố bị can được tiến hành khi có đủ căn cứ để xác định một người hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi mà Bộ luật hình sự quy định là tội phạm.
4. Khởi tố bị can và khởi tố vụ án hình sự khác nhau thế nào?
Khởi tố vụ án và khởi tố bị can là hai hoạt động phổ biến trong quá trình tố tụng hình sự. Tuy cả hai đều có chung mục đích khởi đầu quá trình điều tra công khai theo trình tự thủ tục tố tụng hình sự, nhưng chúng vẫn có những điểm khác nhau cơ bản, cụ thể:
| Khởi tố vụ án | Khởi tố bị can | |
| Đối tượng của quyết định khởi tố | Khởi tố về hành vi có dấu hiệu phạm tội. | Khởi tố người hoặc pháp nhân có dấu hiệu phạm tội. |
| Căn cứ khởi tố | Khởi tố vụ án chỉ được tiến hành khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa trên các căn cứ sau đây:
– Tố giác của cá nhân. – Tin báo từ cơ quan, tổ chức, hoặc cá nhân. – Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng. – Kiến nghị khởi tố từ cơ quan nhà nước. – Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phát hiện trực tiếp dấu hiệu tội phạm. – Người phạm tội tự thú. |
Sau khi đã quyết định khởi tố vụ án, cơ quan điều tra sẽ tiến hành điều tra. Trong quá trình này, nếu có đủ căn cứ để xác định rằng một cá nhân hoặc tổ chức đã thực hiện hành vi được quy định là tội phạm theo Bộ luật Hình sự, cơ quan điều tra sẽ ra quyết định khởi tố bị can. Quyết định khởi tố bị can cần được sự phê chuẩn từ Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp với cơ quan điều tra. |
| Thẩm quyền ra quyết định khởi tố | Có 04 cơ quan có thẩm ra quyết định khởi tố vụ án như sau:
– Cơ quan điều tra; – Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra; – Viện kiểm sát; – Hội đồng xét xử. |
Có 03 cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi tố bị can như sau:
– Cơ quan điều tra; – Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra; – Viện kiểm sát. |
| Kết thúc khởi tố | Thời điểm kết thúc giai đoạn khởi tố vụ án được xác định từ lúc quyết định khởi tố vụ án hình sự được ban hành (trong trường hợp có dấu hiệu tội phạm), hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự được đưa ra (khi không có dấu hiệu tội phạm được xác định). | Khởi tố bị can không phải là một giai đoạn tố tụng, mà chỉ là một hành động tố tụng trong giai đoạn điều tra. Cơ quan có thẩm quyền sẽ ra quyết định khởi tố bị can khi đã xác định được một người cụ thể có hành vi được quy định trong pháp luật hình sự, đồng thời cần tiến hành các hoạt động điều tra đối với họ theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự. |
Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, quyết định khởi tố vụ án thường được ban hành trước khởi tố bị can, vì giai đoạn điều tra cần xác định rõ các yếu tố cấu thành tội phạm. Tuy nhiên, trong thực tiễn một số trường hợp, như bắt quả tang tội phạm, cơ quan có thẩm quyền có thể ra cả hai quyết định khởi tố vụ án và khởi tố bị can cùng một lúc, khi đã xác định đủ căn cứ về hành vi phạm tội và đối tượng thực hiện.
Trên đây là ý kiến của Văn phòng Luật sư Tinh Hoa Việt về phân biệt giữa khởi tố bị can và khởi tố vụ án hình sự. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc cần hỗ trợ về các vấn đề pháp lý nào, vui lòng liên hệ chúng tôi để được tư vấn và hướng dẫn chi tiết.
Địa chỉ: 20 ngõ 718 Đ. Hoàng Hoa Thám, Phường Bưởi, Tây Hồ, Hà Nội
Liên hệ: 0972496388 hoặc 02471016886
Email: vplstinhhoaviet@gmail.com
Bài trước
