Tranh chấp về lựa chọn kết quả nhà thầu là gì?
Theo khoản 26 Điều 4 Luật Đấu thầu năm 2023 thì nhà thầu là tổ chức, cá nhân hoặc kết hợp giữa các tổ chức hoặc giữa các cá nhân với nhau theo hình thức liên danh trên cơ sở thỏa thuận liên danh tham dự thầu, đứng tên dự thầu và trực tiếp ký, thực hiện hợp đồng nếu được lựa chọn. Trường hợp liên danh, thỏa thuận liên danh phải quy định rõ trách nhiệm của thành viên đứng đầu liên danh và trách nhiệm chung, trách nhiệm riêng của từng thành viên trong liên danh đối với toàn bộ phạm vi của gói thầu.
Còn tranh chấp được hiểu là tranh chấp là những mâu thuẫn và xung đột phát sinh trong đời sống, giữa các cá nhân, tổ chức trong các quan hệ xã hội. Phạm vi của tranh chấp thì rất rộng bởi tranh chấp bao gồm nhiều dạng và trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Như vậy, có thể hiểu tranh chấp về lựa chọn kết quả nhà thầu là những mâu thuẫn, xung đột phát sinh từ quá trình lựa chọn nhà thầu trong hoạt động đấu thầu.
Những tranh chấp về lựa chọn kết quả nhà thầu thường gặp
Để có thể lựa chọn được người trúng thầu đòi hỏi quá trình xem xét và lựa chọn kỹ càng. Xuyên suốt quá trình đó có thể xảy ra những tranh chấp, cụ thể:
Tranh chấp về quy trình đánh giá hồ sơ dự thầu
Theo Điều 43 Luật Đấu thầu năm 2023 thì việc đánh giá hồ sơ dự thầu là một trong những công đoạn bắt buộc phải thực hiện trong quy trình lựa chọn nhà thầu. Việc đánh giá này có thể không đảm bảo tính khách quan hoặc có sự thiên vị dẫn đến tranh chấp.
Ví dụ: Một nhà thầu A cảm thấy rằng quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu của họ không công bằng vì nhà thầu B, với một hồ sơ kỹ thuật kém hơn, lại được lựa chọn. Nhà thầu A cho rằng có sự thiên vị hoặc vi phạm quy trình trong việc đánh giá các tiêu chí kỹ thuật và tài chính.
Tranh chấp về tiêu chí đánh giá
Đây cũng là tranh chấp thường gặp trong hoạt động đấu thầu, cụ thể là khi lựa chọn nhà thầu. Các tiêu chí đánh giá không được công bố rõ ràng ngay từ đầu hoặc không được áp dụng đồng đều, thống nhất cho tất cả các nhà thầu tham gia.
Ví dụ: Trong một dự án xây dựng cầu, một nhà thầu bị loại vì không đáp ứng tiêu chí về kinh nghiệm. Trong khi nhà thầu khác với hồ sơ kinh nghiệm tương tự nhưng lại được chấp nhận. Nhà thầu bị loại có thể cho rằng tiêu chí đánh giá được áp dụng không nhất quán hoặc có sự phân biệt đối xử.
Tranh chấp về giá trúng thầu
Đây được hiểu là người trúng thầu đưa ra mức giá không phù hợp so với quy định nhưng lại được lựa chọn. Mặc dù việc lựa chọn nhà thầu có thể dựa trên nhiều yếu tố khác ngoài giá, nhưng những yếu tố này không được giải thích rõ ràng trong quá trình đấu thầu. Điều này dẫn đến tranh chấp về giá trúng thầu.
Ví dụ: Một nhà thầu đưa ra giá thầu thấp nhất nhưng không được lựa chọn, trong khi một nhà thầu khác với giá cao hơn lại được chọn. Nhà thầu bị loại có thể khiếu nại rằng kết quả lựa chọn không dựa trên nguyên tắc chi phí thấp nhất.
Tranh chấp về tính hợp lệ của hồ sơ dự thầu
Một nhà thầu bị loại vì bị cho là không đáp ứng các yêu cầu về pháp lý hoặc kỹ thuật, trong khi họ tin rằng hồ sơ của họ là hợp lệ. Điều này có thể xảy ra khi có sự hiểu lầm hoặc diễn giải khác nhau về các yêu cầu của hồ sơ mời thầu. Việc này xuất phát từ các yêu cầu trong hồ sơ mời thầu không rõ ràng hoặc có thể được hiểu theo nhiều cách khác nhau.
Nguyên nhân của các tranh chấp về lựa chọn nhà thầu
Từ những tranh chấp về lựa chọn nhà thầu phân tích ở trên, chúng ta có thể thấy rằng nguyên nhân của các tranh chấp bao gồm: Nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.
Nguyên nhân khách quan
- Quy định pháp luật không đồng bộ hoặc mâu thuẫn: Các quy định về đấu thầu được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng và các nghị định hướng dẫn. Khi các quy định này không đồng bộ hoặc mâu thuẫn nhau, các bên có thể hiểu và áp dụng khác nhau, dẫn đến tranh chấp. Bên cạnh đó, pháp luật thường xuyên cập nhật và thay đổi để phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên, sự thay đổi nhanh chóng và liên tục có thể gây ra khó khăn cho các bên trong việc nắm bắt và tuân thủ, dẫn đến hiểu lầm và tranh chấp.
- Biến động thị trường và các yếu tố kinh tế: Trong quá trình đấu thầu và thực hiện hợp đồng, giá cả vật liệu xây dựng, chi phí nhân công và các yếu tố kinh tế khác có thể biến động mạnh. Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến khả năng thực hiện hợp đồng của nhà thầu và dẫn đến tranh chấp về giá trúng thầu hoặc điều chỉnh giá hợp đồng.
- Yêu cầu kỹ thuật phức tạp và tiêu chuẩn cao: Nếu các tiêu chuẩn kỹ thuật không được mô tả rõ ràng trong hồ sơ mời thầu, các nhà thầu có thể hiểu và áp dụng khác nhau. Từ đó dẫn đến các vấn đề trong đánh giá và lựa chọn nhà thầu.
Nguyên nhân chủ quan
- Thiếu minh bạch và công bằng trong quy trình đấu thầu: Khi các thông tin liên quan đến quy trình đấu thầu không được công bố rõ ràng hoặc không được cập nhật đầy đủ, các nhà thầu có thể không có đủ thông tin để chuẩn bị và nộp hồ sơ dự thầu chính xác. Điều này có thể dẫn đến tranh chấp khi các nhà thầu cảm thấy họ bị đối xử không công bằng.
- Các quy trình đánh giá không rõ ràng hoặc không nhất quán có thể gây ra sự thiên vị hoặc phân biệt đối xử giữa các nhà thầu. Nếu một nhà thầu cảm thấy họ bị đối xử không công bằng, họ có thể khởi kiện hoặc khiếu nại quyết định của bên mời thầu.
- Xung đột lợi ích và hành vi không đúng đắn: Khi những người tham gia trong quá trình đấu thầu có lợi ích cá nhân mâu thuẫn với lợi ích của tổ chức hoặc dự án, họ có thể đưa ra các quyết định không khách quan, gây thiệt hại cho các bên khác và dẫn đến tranh chấp.
- Hành vi tham nhũng hoặc nhận hối lộ: Tham nhũng trong quá trình đấu thầu, bao gồm việc nhận hối lộ hoặc sự ảnh hưởng không đúng đắn từ bên thứ ba, có thể làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu và gây ra tranh chấp nghiêm trọng.
- Thiếu kinh nghiệm của bên mời thầu hoặc chủ đầu tư: Nếu bên mời thầu hoặc chủ đầu tư thiếu kinh nghiệm trong việc quản lý quy trình đấu thầu, họ có thể phạm phải các sai lầm trong đánh giá và lựa chọn nhà thầu, dẫn đến tranh chấp.
- Thông tin sai lệch hoặc không đầy đủ trong hồ sơ dự thầu: Nhà thầu có thể cung cấp thông tin không chính xác hoặc thiếu trung thực trong hồ sơ dự thầu của họ để có được lợi thế trong quá trình đấu thầu. Khi các thông tin này bị phát hiện không chính xác, có thể dẫn đến tranh chấp.
- Thiếu thông tin cần thiết từ bên mời thầu: Hồ sơ mời thầu thiếu chi tiết hoặc không rõ ràng có thể gây ra hiểu lầm và tranh chấp về các yêu cầu và tiêu chí đánh giá.
Ảnh hưởng của tranh chấp lựa chọn kết quả nhà thầu
Khi có các tranh chấp lựa chọn kết quả nhà thầu sẽ gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động đấu thầu và các bên liên quan, cụ thể:
- Chậm tiến độ hoàn thành dự án: Tranh chấp thường dẫn đến việc dừng hoặc trì hoãn quá trình thực hiện dự án cho đến khi vấn đề được giải quyết, ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ và kế hoạch triển khai.
- Tăng chi phí cho quá trình giải quyết và thực hiện hợp đồng: Việc giải quyết tranh chấp có thể phát sinh chi phí pháp lý cao, cùng với chi phí cơ hội do việc trì hoãn dự án. Ngoài ra, chi phí có thể tăng nếu phải thực hiện lại quá trình đấu thầu.
- Làm mất niềm tin của nhà thầu: Niềm tin của các nhà thầu vào tính minh bạch và công bằng của quy trình đấu thầu có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo đó làm giảm sự tham gia của các nhà thầu uy tín trong các lần đấu thầu sau.
- Ảnh hưởng đến các mối quan hệ với đối tác, khách hàng: Tranh chấp có thể gây ra sự căng thẳng trong mối quan hệ giữa các bên liên quan, làm phức tạp hóa việc hợp tác trong tương lai.
Cách xử lý những tranh chấp về lựa chọn kết quả nhà thầu
Khi phát sinh tranh chấp, nhà thầu có thể lựa chọn phương thức: Kiến nghị, khiếu nại hoặc khởi kiện.
Kiến nghị
Theo khoản 1 Điều 89 Luật Đấu thầu 2023 thì nhà thầu khi thấy quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị ảnh hưởng thì được quyền kiến nghị người có thẩm quyền, chủ đầu tư, bên mời thầu xem xét lại các vấn đề trong quá trình lựa chọn nhà thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu. Kiến nghị thường được gửi đến cơ quan hoặc tổ chức quản lý trực tiếp quá trình đấu thầu.
Ưu điểm:
- Quy trình kiến nghị thường đơn giản hơn so với khiếu nại và khởi kiện, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho nhà thầu
- Kiến nghị thường được giải quyết trong thời gian ngắn
- Không yêu cầu chi phí lớn
- Dễ tiếp cận và phù hợp với các tranh chấp nhỏ
Nhược điểm:
- Hiệu lực pháp lý không cao
- Không có biện pháp bắt buộc
- Phụ thuộc vào thiện chí của các bên liên quan
Khiếu nại
Nhà thầu có thể nộp đơn khiếu nại lên cơ quan tổ chức đấu thầu hoặc các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Theo khoản 1 Điều 7 Luật Khiếu nại 2011 thì nhà thầu có thể thực hiện khiếu nại lần đầu. Nếu không được giải quyết thì thực hiện khiếu nại lần hai.
Ưu điểm:
- Có tính ràng buộc pháp lý cao hơn
- Có quy trình cụ thể và rõ ràng
- Cơ hội xem xét lại toàn bộ quy trình đấu thầu
Nhược điểm:
- Thủ tục phức tạp và tốn thời gian
- Chi phí pháp lý và hành chính cao hơn
- Kết quả không đảm bảo
Khởi kiện
Nhà thầu có thể yêu cầu Tòa án hoặc Trọng tài thương mại giải quyết theo quy định pháp luật. Việc lựa chọn hình thức này đem lại ưu, nhược điểm:
Ưu điểm:
- Quyết định có tính ràng buộc pháp lý cao nhất
- Đảm bảo sự công bằng và minh bạch
- Giải quyết triệt để các vấn đề phức tạp
Nhược điểm:
- Thủ tục phức tạp và kéo dài
- Chi phí cao
- Rủi ro về kết quả: Phán quyết của tòa án có thể bị kháng cáo, kéo dài thêm thời gian và chi phí.
Kết Luận
Trên đây là chia sẻ của chúng tôi về những tranh chấp về lựa chọn kết quả nhà thầu để bạn đọc tham khảo. Qua bài viết giúp các bạn hiểu rõ các tranh chấp thường gặp và phương án xử lý. Nếu bạn đọc có bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề này hoặc các vấn đề pháp lý khác, hãy liên hệ với Văn phòng Luật sư Tinh Hoa Việt, theo Hotline: 090.606.0784 – Hotline: 091.542.4860, Email: vplstinhhoaviet@gmail.com hoặc truy cập website: https://lstinhhoaviet.vn/ để được chúng tôi hỗ trợ nhanh nhất.
