Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là một thủ tục được pháp luật ghi nhận nhằm tạo điều kiện cho cặp vợ chồng không thể sinh con mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp hỗ trợ sinh sản có thể có con bằng hình thức nhờ người khác mang thai hộ.

Mang thai hộ vì mục đích thương mại là việc một người phụ nữ mang thai cho người khác bằng việc áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản để được hưởng lợi về kinh tế hoặc lợi ích khác

Pháp luật chỉ chấp thuận về mang thai hộ vì mục đích nhân đạo chứ không công nhận việc mang thai vì mục đích thương mại. Hành vi mang thai hộ vì mục đích thương mại, tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại bị cấm và xử phạt theo chế tài của pháp luật.

1. Tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại

Điều 187 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định như sau:

1. Người nào tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

+ Đối với 02 người trở lên;

+ Phạm tội 02 lần trở lên;

+ Lợi dụng danh nghĩa của cơ quan, tổ chức;

+ Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

Theo khoản 22, 23 Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, mang thai hộ vì mục đích thương mại là việc một người phụ nữ mang thai cho người khác bằng việc áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản để được hưởng lợi về kinh tế hoặc lợi ích khác. Điều này dẫn đến nhiều biến tướng vi phạm các quy định của pháp luật đồng thời xâm hại đến các quan hệ mà pháp luật bảo vệ. 

Theo đó, hành vi tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại lại là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm và bị xử lý theo quy định của Điều 187 BLHS.

2. Cấu thành tội phạm tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại

2.1. Mặt khách quan

Hành vi “Tổ chức mang thai hộ” được thể hiện bằng nhiều hành vi cụ thể, từ việc tạo điều kiện cho các bên có nhu cầu mang thai hộ gặp gỡ, trao đổi, bàn bạc, tạo điều kiện và hỗ trợ về các phương tiện để các bên tiến hành việc mang thai hộ. Mục đích của người thực hiện hành vi này là vì mục đích thương mại, nếu có hành vi tổ chức nhưng không vì mục đích thương mại thì không cấu thành tội phạm này.

2.2. Mặt chủ quan

Lỗi của người phạm tội là lỗi cố ý trực tiếp, người thực hiện hành vi phạm tội biết rõ hành vi của mình gây nguy hiểm cho xã hội nhưng vẫn mong muốn thực hiện hành vi này.

Dấu hiệu mục đích là cấu thành tội phạm bắt buộc của loại tội phạm này. Mục đích của người phạm tội phải là mục đích thương mại, nhằm thu lợi về kinh tế hoặc lợi ích khác cho bản thân.

2.3. Chủ thể

Người phạm tội là bất kỳ người nào có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của BLHS. 

Hành vi tổ chức mang thai hộ không có nghĩa là phải có nhiều người cùng tham gia thực hiện hành vi, mà chủ thể thực hiện tội phạm có thể chỉ là một người đứng ra thực hiện tất cả các hành vi phạm tội để tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại. 

2.4. Khách thể 

Tội phạm này xâm phạm đến chế độ quản lý nhà nước về sinh sản bằng phương pháp kỹ thuật và tính nhân đạo của hành vi mang thai hộ.

3. Khung hình phạt tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại

Điều 187 BLHS quy định 02 khung hình phạt:

Khung hình phạt thứ nhất: Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm. Áp dụng đối với người tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại, không có những tình tiết định khung tăng nặng tại khoản 2 Điều 187 BLHS 2015.

Khung hình phạt thứ hai: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm, đối với một trong những trường hợp:

• Đối với 02 người trở lên: tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại đối với 02 người trở lên;
• Phạm tội 02 lần trở lên;

Lợi dụng danh nghĩa của cơ quan, tổ chức: là trường hợp lợi dụng danh nghĩa, cơ quan, tổ chức mà mình là thành viên, ví dụ như lợi dụng danh nghĩa bệnh viện, cơ sở khám chữa bệnh…, để đứng ra tổ chức mang thai hộ vì mục đích, thương  mại. Còn trường hợp Người giả mạo là thành viên của bệnh viện, cơ sở khám chữa bệnh… để đứng ra tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại thì không thuộc phạm vi áp dụng tình tiết này.

• Tái phạm nguy hiểm

Theo Khoản 2 Điều 53 Bộ luật hình sự thì tái phạm nguy hiểm được quy định như sau:

a) Những trường hợp sau đây được coi là tái phạm nguy hiểm:a) Đã bị kết án về tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do cố ý;

b) Đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội do cố ý.

Hình phạt bổ sung: Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm

4. Một số câu hỏi liên quan

Hỏi: Điều kiện mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là gì

Đáp: Điều 95 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định điều kiện mang thai hộ vì mục đích nhân đạo như sau:

1. Việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện của các bên và được lập thành văn bản.

2. Vợ chồng có quyền nhờ người mang thai hộ khi có đủ các điều kiện sau đây:

a) Có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về việc người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản;

b) Vợ chồng đang không có con chung;

c) Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.

3. Người được nhờ mang thai hộ phải có đủ các điều kiện sau đây:a) Là người thân thích cùng hàng của bên vợ hoặc bên chồng nhờ mang thai hộ;

b) Đã từng sinh con và chỉ được mang thai hộ một lần;

c) Ở độ tuổi phù hợp và có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về khả năng mang thai hộ;

d) Trường hợp người phụ nữ mang thai hộ có chồng thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của người chồng;

đ) Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.

4. Việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo không được trái với quy định của pháp luật về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.”

Điều này đã được quy định chi tiết tại Nghị định số 10/2015/NĐ- CP ngày 28/01/2015 quy định về sinh con bằng kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm và điều kiện mang thai hộ vì mục đích nhân đạo (Nghị định số 10).

Đội ngũ Luật sư – VĂN PHÒNG LUẬT SƯ TINH HOA VIỆT.

Luật sư Lưu Vũ Anh Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Hoa Việt. Luật sư Vũ Anh có nhiều năm kinh nghiệm trong giải quyết các vụ án Hình sự, Dân sự, Hôn nhân gia đình, Kinh doanh thương mại, Lao động, Đất đai, thừa kế.

Luật sư Đỗ Hồng Sơn Phó Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Hoa Việt. Luật sư Sơn là chuyên gia trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ, phi nhân thọ, Bảo hiểm hàng hải, bảo hiểm tài sản,… Các lĩnh vực chuyên môn khác như: Hình sự, Dân sự, Hôn nhân gia đình, Luật giao thông đường bộ..

Luật sư Nguyễn Tình – Luật sư Văn phòng Luật sư Tinh Hoa Việt. Là luật sư giỏi trong lĩnh vực Hình sự, Dân sự, Kinh doanh thương mại, Hôn nhân gia đình, Doanh nghiệp, Luật sư Tình có nhiều kinh nghiệp trong hoà giải, tư vấn giải quyết tranh chấp của doanh nghiệp, mâu thuẫn giữa doanh nghiệp và người lao động.